Wanneer kun je jezelf een kunstenaar noemen?

Jezelf een kunstenaar noemen. Voor sommigen is dat best een ding. Mensen associëren kunst al snel met een museum en je interne criticus roept misschien “Wie ben jij om jezelf een kunstenaar te noemen”? En dat is jammer, want als je de betekenis van het woord ‘kunst’ uitpluist, is het helemaal niet zo hoogdravend als we soms denken. Het omschrijft zelfs perfect wat we creëren!

Hoe is dat voor jou? Durf jij jezelf een kunstenaar te noemen of herken je je in een van de volgende uitspraken?

“Ik maak leuke dingen, maar noem mezelf echt geen kunstenaar”

“Echte kunst hangt in een galerie of museum”

“Ik ben maar een amateur”

Laat ik beginnen met mijn eigen verhaal: 

Heel lang heb ik mezelf geen kunstenaar willen of durven noemen. Want wie ben ik om mezelf zo te noemen? Te hoogdravend, te pretentieus. Bovendien kreeg ik weleens te horen dat ik ‘als autodidact erg goed werk maak’. Blijkbaar is een autodidact iets anders dan een kunstenaar. Pas toen mijn werk werd opgenomen in de collectie van Kunstuitleen Bollenstreek durfde ik mezelf voorzichtig een kunstenaar te noemen. Inmiddels noem ik mezelf volmondig kunstenaar, maar vanuit een andere overtuiging.

Laten we het woord kunst eens onder de loep nemen…

Kunstenaar of fratsenaar?

Om te weten of je jezelf een kunstenaar kunt of wilt noemen, is het handig om te weten wat het woord kunst eigenlijk betekent.

Dit is wat de Van Dale zegt:
Kunst is het het vermogen om schoonheid te scheppen en esthetisch genot op op te wekken: de schone kunsten.

– Verkregen vaardigheid in het een of ander
– Vaardigheid, handigheid
– Rare streek; = frats

Die laatste is veruit de leukste, toch? Mijn hoofd gaat meteen op hol; alsof je met je kunstwerk een streek (met de werkelijkheid?) uithaalt. Dan ben je dus een fratsenaar! (woordkunstenaar Jenny de Bode heeft dit woord vast al eens bedacht!)

Op Wikipedia staat:
Kunst is de bewuste creatie van iets moois of betekenisvols met behulp van vaardigheid en verbeelding. Het omvat een breed scala aan menselijke activiteiten, waaronder schilderen, tekenen, grafiek, beeldhouwen, moderne mediakunst, theater, dans, muziek en zang, fotografie, film, architectuur, literatuur en poëzie.

De visie van Merlijn Twaalfhoven vind ik ook interessant. Hij spreekt van de kunstenaarsmindset en stelt, net als ik, dat elk mens iets van waarde kan maken met een speelse, onderzoekende houding. ik noem dat nieuwsgierige verwondering.

Klinkt helemaal niet zo hoogdravend toch? Lees jij iets over een museum? Of over ‘echte’ kunst en ‘niet echte’ kunst?

Elk maaksel door de mens(en) gewrocht – in welke vorm dan ook: conference, schilderij, sportbeoefening, gedicht en noem maar op! -, dat ontroert, in vervoering brengt, of aan het denken zet, belichaamt ‘ware kunst’.

Hans Lens

De herkomst van het woord kunst

Laten we nog een stapje dieper graven; naar de herkomst van het woord kunst. Ik raadpleeg daarvoor graag de etymologiebank. Die zegt:

Kunst – bekwaamheid, vaardigheid, creatieve uiting, namaak

In het woord kunst zit het Latijnse kunste, dat bekwaamheid, het kunnen, het kennen betekent. Dat komt weer van Conste of connen – kennis in de oorspronkelijke betekenis weten, kennen. Pas in de 14e eeuw kreeg het ook de betekenis bekwaamheid, vooral gerelateerd aan een ambacht of wetenschap.

Mijn brein gaat opnieuw op hol. Zijn wetenschappers dan ook kunstenaars? 🙂

Wat is het probleem met het woord kunst?

Kunst begon dus als een woord voor weten/kennen en daarna ook voor bekwaamheid. Pas later heeft het zich ontwikkeld als begrip voor de schone kunsten. Nog veel later is het idee ontstaan dat er echte (hoge) en geen echte (lage) kunst bestaat en volgens mij is het daar een beetje mis gegaan.

Natuurlijk. Je kunt zeggen dat er kwalitatief goede kunst is (met vaardigheid en verbeelding gemaakt) en kunst die minder gewaardeerd wordt. Maar het is nog steeds kunst toch? En de maker nog steeds een kunstenaar?

Wanneer kun je jezelf een kunstenaar noemen?

Wat mij betreft zit het zo:

Een kunstenaar is een mens die vanuit nieuwsgierige verwondering en met verbeelding en vaardigheid iets moois of betekenisvols schept

Niet meer en niet minder.

Tot slot wil ik je dit meegeven:

Kunst hoeft niet mooi te zijn
Er staat ‘iets moois of iets betekenisvols’. Ik denk meteen aan de pindakaasvloer van Schippers of de pijp van Magritte. Mooi? Niet per se. Het roept wel iets op (inclusief de discussie of het wel kunst is). Dus betekenisvol.

Vaardigheid is relatief
Wanneer ben je vaardig (genoeg)? Je bent nooit uitgeleerd (vind ik) en soms maken mensen juist ongehinderd door al die ervaring de mooiste dingen. Denk aan de Cobra-beweging die de onbevangenheid van kindertekeningen nastreefde.

Kunst of kopie
Er zijn mensen die – weliswaar met vaardigheid – andere kunstenaars namaken. Maar hier ontbreekt de verbeelding. Wat mij betreft geen kunst.

Amateur of professioneel
Een amateur (in de positieve betekenis: amateur gaat over de intentie, niet over de kwaliteit!) maakt kunst uit liefhebberij zonder commercieel doel. Een professioneel kunstenaar heeft de intentie om te verkopen. Allebei een kunstenaar.

Dit zeiden de Struinmail lezers

Ik vroeg mijn Struinmail lezers of ze zichzelf een kunstenaar noemen of niet. Dit is wat ze zeiden:

• 13x Ik creëer met vaardigheid en verbeelding mooie of betekenisvolle dingen, maar een kunstenaar durf ik mezelf nog niet te noemen.
• 12x Zeker! Ik beschouw mezelf als een kunstenaar.
• 4x Ik noem mezelf vanaf nu gewoon een fratsenaar 😉
• 3x Ik kunstenaar? Nee hoor!
• 1x Ik noem mezelf een kunstelaar 🙂

Er is moed nodig

Naar aanleiding van het artikel deelden mensen hun ideeën via Instagram. Dat leverde nog wat mooie inzichten op:

• Ik ben niet de enige die te verstaan heeft gekregen dat je zonder kunstacademie niet zomaar een kunstenaar bent.
• Blijkbaar is er moed nodig om wat je maakt kunst te noemen en jezelf een kunstenaar.
• Er zijn meer mensen die, net als ik, behoefte hebben om te kunnen verwoorden wie je bent en wat je maakt. Niet om er een label op te plakken, maar om anderen (of misschien wel jezelf) duidelijk te kunnen maken hoe je het voelt.
• Soms zou je jezelf liever tekenaar, schilder, maker of creatief willen noemen, maar dat dekt niet altijd de lading van de diepere laag en de veelzijdigheid die je meebrengt.
• Vergeet een ding nooit. Hoe je jezelf ook noemt of niet noemt, het allerbelangrijkste is dat je plezier beleeft aan het creatieve proces en aan het maken van KUNST!

En? Noem jij jezelf een kunstenaar?

Als ik kijk naar al mijn opleiding, ervaring en ‘vlieguren’ en de verbeelding en intentie waarmee ik kunst maak, durf ik mezelf volmondig kunstenaar te noemen. En jij? Nu je dit hebt gelezen. Noem je jezelf een kunstenaar?

Met dit artikel wil ik een ander licht werpen op het woord kunst en kunstenaar, waarmee het hopelijk iets makkelijker wordt om jezelf vol trots een kunstenaar te noemen. Of dan toch ten minste een fratsenaar… 😉

Praat ook mee

Heb je een nieuw inzicht gekregen door dit artikel? Wil je iets toevoegen? Of heb je juist een heel andere mening? Laat het weten in een reactie hieronder.

Ps. de foto bij dit artikel komt uit een serie die ik maakte tijdens een keramiekles aan de Volksuniversiteit Teylingen. Ik genoot van de opperste concentratie van de kunstenaars.