Start je art journal: een schetsboek kiezen

Een van de leukste en tegelijk moeilijkste dingen is het kiezen van een schetsboek. Er zijn er zo ontzettend veel. Ga je voor een mooie kaft of kies je voor het beste papier? Moet je schetsboek groot of juist klein zijn? In dit artikel geef ik je tips voor het kiezen van een schetsboek. Onderaan vind je een overzicht van al mijn schetsboeken.

Snel naar:

+ De binding
+ De kaft
+ Het formaat
+ Het papier
+ De prijs
+ Overzicht van mijn schetsboeken

Het doel van je art journal of schetsboek

Voor je een schetsboek uitkiest, is het slim om kort stil te staan bij wat het doel is van je art journal.

De binding

Allereerst kun je kijken naar hoe een schetsboek gebonden is. Genaaid gebonden boeken zijn meestal steviger (hoewel er kwaliteitsverschillen zijn). Als je alleen tekent in een schetsboek, maakt de binding niet zoveel uit – kies gewoon wat je mooi of prettig vindt. Werk je in mixed media en/of wil je foto’s en collages in je schetsboeken plakken? Dan wordt het boekje steeds dikker en komt er druk op de binding te staan, waardoor die kan loslaten. Een stevige binding of een ringband is dan geschikt.

Genaaid gebonden
Genaaid en gelijmd gebonden schetsboeken (als een boek) zijn de meest stevige schetsboeken en ze voelen luxer aan. Een nadeel kan zijn dat ze niet goed plat blijven liggen. Dit verschilt wel per merk. Moleskine en Leuchtturm bijvoorbeeld, blijven prima plat liggen terwijl de gebonden boeken van Stillman & Birn stugger zijn.

Ringband
Wil je een schetsboek dat goed plat kan liggen en zelfs helemaal kan omslaan? Dan kan een ringband de beste keuze zijn. Let op; de ringen kunnen in de weg zitten van je hand, vooral als je precies en verfijnd tekent. Je kunt dat natuurlijk oplossen door alleen op de rechterpagina te werken (als je rechts bent). Werk je expressief en steun je niet echt met je hand op het papier? Dan zal jij hier minder last van hebben. Andere voordelen van een ringband: je kunt pagina’s uitscheuren (en zelfs toevoegen). En het is geschikt voor collage. De ringen geven ruimte aan de extra knipsels en toevoegingen.

Nietjes
Het voordeel van de slappe schetsboeken met nietjes is dat ze heel compact zijn. De midori-stijl schetsboeken, met meerdere notitie-en schetsboekjes in een hoesje, zijn erg leuk. Je kunt zo zelf je schetsboek samenstellen en de losse boekjes steek je zo in je achterzak of rugzak als je nog compacter wilt gaan.
Zelf maken? Hier laat ik zien hoe je zelf zo’n hoesje maakt.

Deze Talens Art Creation was niet opgewassen tegen mijn intensieve gebruik. Je ziet aan de stiksels (vrij los, maar 2 stiksels en alleen in het midden) dat dit niet zo stevig gebonden is.

De kaft

Wonderlijk maar waar; de meeste schetsboeken met goed papier hebben een saaie (zwarte) kaft. Wil je een gekleurde of gedecoreerde kaft dan kun je zelf een kaft maken. Of accepteer dat het papier misschien iets minder goed van kwaliteit is. Bij potlood en fineliner is dat meestal geen probleem. Bij verf of inkt kan het papier gaan bobbelen of de tekeningen drukken door op de achterzijde. Als je voor een art journal gaat is dat trouwens hartstikke ‘done’.

De laatste tijd zie ik gelukkig steeds vaker schetsboeken met goed papier en een mooie kaft, zoals de goldline boekjes van clairefontain (te zien op de foto bovenaan dit artikel).

Een harde of slappe kaft (ook wel hard en soft cover genoemd) is heel persoonlijk. Zelf ga ik altijd voor een harde kaft vanwege de stevigheid (ik ga niet zo netjes om met mijn schetsboeken). Een schetsboek met zachte kaft is meestal wat lichter qua gewicht.

Het formaat

Formaten van schetsboeken worden meestal aangeduid met een A en een cijfer. Een standaard vel printerpapier is A4 (21×29,7 cm). Vouw je dit vel papier 1x dubbel, dan is het een A5 formaat. Vouw je dit nog een keer dubbel, dan heb je A6. A3 is net zo groot als 2 vellen printerpapier naast elkaar. Dus, hoe hoger het cijfer, hoe kleiner het formaat.

Kleine schetsboeken (A5 en kleiner)
Kleine schetsboeken zijn perfect voor dagelijks gebruik en onderweg. Je schetsboek moet dan zo klein zijn dat hij in je tas past – anders blijft ie gegarandeerd in de la liggen. Zelf vind ik A6 een fijn formaat. Misschien heb jij altijd een grote tas mee en dan past A5 ook prima. Een heel klein schetsboek heeft wel als nadeel dat je niet echt met je hand op het papier kunt steunen. Als je heel fijntjes tekent, kan dat een probleem zijn.

Als ik maar één schetsboek zou mogen kopen, koos ik een A5 formaat. Groot genoeg om lekker in te kunnen werken en past nog prima in een tas.

Voor natuurtekenen of urban sketching gebruik ik het liefst een A5 formaat. Groot genoeg om lekker in te werken en toch niet al te groot en opvallend.

Grote schetsboeken (A4 en groter)

Als je thuis tekent of schildert maakt het formaat niet uit. Bedenk wel dat een groot schetsboek ook ‘intimiderend’ kan zijn (een groter wit vlak). Dat kun je oplossen door te werken met thumbnail (kleine) schetsjes – hier lees je wat thumbnails zijn.

Als je expressief werkt, is een groter schetsboek juist fijn. Zo heb je lekker de ruimte voor jouw grootse potlood-en penseelstreken. Dat betekent niet dat je niet in een klein schetsboek kunt werken. In tegendeel; jij steunt waarschijnlijk niet met je hand op het papier, dus in een A6 of A7 kun jij ook prima uit de voeten met een kleine tekening per pagina.

Zelf werk ik het meest in A6 en A5 formaat schetsboeken

Het beste papier

Het materiaal waar je mee werkt, bepaalt welk papier (en welke dikte) het beste is. Hieronder geef ik wat algemene richtlijnen. Maar let op; soms kom ik schetsboeken tegen die ‘op papier’ 😉 helemaal niet geschikt zijn voor een bepaald materiaal en die toch prima blijken te werken. Soms is het een kwestie van uitproberen. Zie ook het overzicht van mijn schetsboeken onderaan dit artikel.

Potlood
Potlood is het meest vergeeflijke materiaal. Bijna elk papier, ook dun papier, is geschikt. Let er alleen op dat het papier niet te glad is. Alle hieronder besproken schetsboeken zijn geschikt voor potlood. Alleen met de Talens Art Creation had ik minder goede ervaring; het potlood blijft wat afgeven.

Fineliner of pen
Bij fineliners kunnen de lijnen doorschemeren op de achterzijde van het papier (dat heet ghosting). Kies liever papier met een dikte van 100 grams of meer. In de regel kun je zeggen; hoe fijner de punt van de fineliner, hoe dunner het papier kan zijn. Ik heb bijvoorbeeld goede ervaring met een 0.005 (de dunste punt) in een Moleskine classic (eigenlijk niet zulk goed papier voor pen en inkt).

Stift en (vulpen) inkt
Bij deze materialen heb je nog meer kans op ghosting (zie bij fineliner en pen). Vaak duurt het ook wat langer voor de inkt droogt. Kies dus liever voor dikker papier, vanaf 100 grams. Er bestaat papier dat bijzonder geschikt is voor vulpen; de boekjes van Rhodia schijnen erg goed te zijn. Zelf heb ik met stift, zelfs met Copics, erg goede resultaten met de Stillman & Birn Epsilon.

Aquarelverf
Kies voor aquarelverf iets dikker papier, vanaf 120 of 140 grams. Het papier moet veel water kunnen hebben zonder dat het kromtrekt of scheurt (tenzij je dat niet erg vindt natuurlijk). Je kunt papier kiezen dat speciaal geschikt is voor aquarel of mixed media. Dit papier heeft een fijne structuur en neemt het water goed op. Toch heb ik ook prima ervaringen met het papier van bijvoorbeeld Seawhite of Brighton chunky.

Acrylverf
Ook bij acrylverf kies je vaak voor wat dikker (mixed media) papier, vanaf 140 grams. Omdat je bij acryl geen water nodig hebt, kun je wel experimenteren met andere soorten schetsboeken. Ik had in mijn Talens Art Creation opvallend goede resultaten met acrylverf.

Collage
Plak je collages, knipsels en/of gestruinde materialen in je schetsboek? Dan is dikker papier meestal fijner dan heel dun papier (hoewel de Moleskineboekjes zich prima houden).

Blanco of lijntjes?
Als je ook schrijft in je schetsboek, is lijntjespapier een voor de hand liggende keuze. Je kunt ook stippen (dotted) papier kiezen. Dit helpt om recht te schrijven, terwijl de stipjes bij het tekenen visueel niet in de weg zitten. Zelf schrijf ik prima op blanco schetspapier; ik vind het niet erg als mijn schrijfsels scheef zijn en soms teken ik met potlood (hulp)lijnen. Bij dun doorschijnend papier, zoals een Moleskine classic, kun je een sjabloonblaadje met lijntjes achter het papier schuiven als hulpmiddel.

De prijs

Het is niet nodig om meteen een heel duur schetsboek aan te schaffen. Sterker nog; mijn ervaring is dat duurdere journals mij juist tegenhouden om los te gaan, want dan vind ik het zonde om zo’n duur boekje te ‘verprutsen’. Heb jij dit ook? Kies dan liever een goedkoop tot gemiddeld geprijsd schetsboek. Ook een idee: kies een duurder schetsboek in een kleine (goedkopere) maat. Prijs zegt trouwens niet alles, want de relatief goedkope schetsboeken van Seawhite en Hahnemuhle vind ik heel goed. Zie ook het overzicht hieronder.

---

Reviews van mijn schetsboeken

Door de jaren heen heb ik al heel wat schetsboeken geprobeerd. Hieronder lees je per schetsboek mijn ervaring. De schetsboeken met een ★ zijn mijn persoonlijke favorieten (van dit moment).

Snel naar:

+ Talens Art Creation
+ Moleskine
+ Hahnemuhle
+ Seawhite of Brighton
+ Stillman & Birn

---

Talens Art Creation

+ niet duur / – niet de meeste stevige

De schetsboeken van Talens Art Creation zijn helaas niet opgewassen tegen mijn intensieve mixed media gebruik. Ik heb een A6 en een vierkante (zo’n lief formaat!) en van beiden raken de bladzijden los. Dit komt doordat ik ze in mijn tas gooi, veel doorblader en er dingen inplak (waardoor ze dikker worden). Ik heb ook een A5 die ik alleen in mijn atelier voor schetsen gebruik en dat gaat prima. Als je alleen tekent met potlood of fineliners en voorzichtig bent met je schetsboek, is het een prima keuze. Het papier is namelijk best fijn, de formaten en kleuren zijn leuk en de prijs is klein.

+ Formaten: A4, A5, A6 (let op: iets kleiner dan A6, zelfde maat als Moleskine) en vierkant.
+ Kaft: Blijft netjes, ook bij intensief gebruik. Persoonlijk vind ik het materiaal iets minder mooi dan Moleskine. Verkrijgbaar in verschillende kleuren.
+ Papier: Stevig en niet te glad.
+ Geschikt voor: Fineliner, inkt en stiften. Op zich geschikt voor potlood, maar het geeft wel wat af.
+ Een beetje geschikt voor: acrylverf
+ Niet zo geschikt voor: aquarelverf (het kan wel, maar de kleuren blijven niet helder) en collage (de bladzijden raken los door intensief gebruik).
+ Binding: Niet zo goed, bij intensief gebruik gaat het schetsboekje stuk.
+ Extra’s: Elastiek, bladwijzer en vakje achterin.

Te koop bij: Bol.com*

---

Molesekine

+ onverwoestbaar / – duur

De schetsboeken van Moleskine zijn een gevalletje ‘love it or hate it’. Er is een grote community van liefhebbers, terwijl het papier helemaal niet het beste papier is. Hahnemuhle en Stillman & Birn hebben bijvoorbeeld veel beter papier. En toch… er is iets aan het gevoel van een Moleskine in je handen. Dit iconische boekje is gewoon mooi gemaakt; de kaft voelt fijn, de binding is netjes en stevig, de schetsboeken kunnen helemaal plat open liggen, openvouwen en bladeren voelt soepel, er zit een lintje in en een elastiekje om de kaft. Tja, ik ben fan! En dan vergeef ik ze maar gewoon dat het papier misschien niet het allerbeste is.

Moleskine Classic ★

Als dagelijks schetsboekje (voor in mijn tas) gebruik ik het liefst een Moleskine Classic blanco of dotted pocket (iets kleiner dan A6) in combinatie met een potlood of fineliner + collage. De kwaliteit is, ondanks het dunne papier, heel mooi en deze maat past in mijn leren Paper Republic hoesje.

+ Formaten: Extra large (ongeveer A4), Large (ongeveer A5), Pocket (iets kleiner dan A6)
+ Kaft: Mooie kwaliteit, blijft netjes ook bij intensief gebruik en verkrijgbaar in verschillende kleuren.
+ Papier: vrij dun. Ik vind het papier een fijne structuur hebben.
+ Geschikt voor: potlood, fineliner (schemert bij dikke fineliners door, ‘ghosting’ genoemd) en collage
+ Niet geschikt voor: inkt, vulpen, verf.
+ Binding: Stevig gebonden, pagina’s raken niet los.
+ Extra’s: Elastiek, bladwijzer en vakje achterin.

Te koop bij: Bol.com*

Moleskine Sketch ★

Dit is het artistieke zusje van de Classic. Van buiten zien ze er hetzelfde uit, maar het papier is van heel andere orde. Heel erg dik en perfect voor art journaling (maar wel glad). Dit schetsboek gebruik ik als studieboek voor mijn schilderijen en andere creatieve projecten.

+ Formaten: Extra large (ongeveer A4), Large (ongeveer A5), Pocket (iets kleiner dan A6)
+ Kaft: Mooie kwaliteit, blijft netjes ook bij intensief gebruik.
+ Papier: dik en vrij glad. Het papier is niet helemaal wit, eerder gelig.
+ Geschikt voor: potlood, pen, vulpen, stift en acrylverf.
+ Niet geschikt voor: aquarelverf.
+ Binding: Stevig gebonden, pagina’s raken niet los.
+ Extra’s: Elastiek, bladwijzer en vakje achterin.

Te koop bij: Bol.com*

Moleskine Aquarel ★

De naam zegt het al, deze is speciaal voor aquarel. Ook geschikt voor acrylverf en zelfs voor pastelkrijt, omdat de structuur van het papier niet heel grof is. Ik gebruik deze voor experimenten en urban sketching.

+ Formaten: Large (ongeveer A5) landscape + portrait, Pocket landscape (iets kleiner dan A6)
+ Kaft: Mooie kwaliteit, blijft netjes ook bij intensief gebruik.
+ Papier: Dik, echt wit (dus niet gelig) en met een mooie structuur, niet te glad en niet te grof.
+ Geschikt voor: potlood, pen, vulpen (redelijk vanwege de structuur), stiften, aquarelverf, acrylverf, pastelkrijt, oliepastel.
+ Binding: Stevig gebonden, pagina’s raken niet los.
+ Extra’s: Elastiek en vakje achterin.

Te koop bij: Bol.com*

---

Hahnemuhle

+ goed papier / – minder fijne binding

Het Duitse Hahanemuhle is een klassieke papiermaker en het papier in hun schetsboeken is van topkwaliteit. Persoonlijk vind ik het gevoel van de boekjes minder fijn dan Moleskine. De binding is grover en stugger, de kaften wat lomp. Stevig zijn deze boekjes wel! De dag dat Hahnemuhle papier gaat leveren voor Moleskine gaat bij mij de vlag uit.

Hahnemuhle watercolour ★

Het papier in dit boekje is het beste aquarelpapier dat ik tot nu toe in schetsboeken ben tegengekomen en ik begin deze steeds meer te waarderen. In het begin had ik geen klik met dit boekje; het voelt wat ‘logger’ aan vergeleken met de elegante Moleskine. Maar het papier is zo goed dat ik volgende keer geloof ik toch weer voor deze ga.

+ Formaten: Vanaf A6
+ Kaft: Mooie kwaliteit met een fijn structuurtje. Ik heb dit boekje nog niet intensief gebruikt, dus ik weet niet hoe het zich op den lange duur houdt.
+ Papier: Heel dik en mooi wit aquarelpapier.
+ Geschikt voor: aquarelverf, acrylverf, stiften, potlood, inkt, pastelkrijt, oliepastel.
+ Binding: Stevig en strak, misschien iets te strak.
+ Extra’s: Elastiek.

Te koop bij: Van Beek

Hahnemuhle schetsboek

Prima prijs-kwaliteit. Ik heb een A4 formaat en gebruik dit als projectenboek (voor kleurstudies en moodboards). Hiervoor gebruik ik normaal een Moleskine Sketch, maar ik wilde deze proberen ivm de prijs. Het papier en de binding vind ik minder dan de Moleskine (voor wat ik er mee doe) dus ik weet niet of ik deze nog eens zou kopen. Ik denk dat dit boek beter tot zijn recht komt als echt schetsboek en niet als mixed media / art journal / projectenboek. Verder gewoon een topboek; stevig en met een mooie kaft.

+ Formaten: Vanaf A6
+ Kaft: Prima kwaliteit. Verkrijgbaar in zwart, blauw of rood.
+ Papier: Goed, redelijk dik en iets ruw papier. Wat doffer wit van kleur.
+ Geschikt voor: potlood, houtskool, acrylverf, oliepastel.
+ Minder geschikt voor: fineliner (de inkt vloeit niet zo fijn op het iets ruwe papier), mede door de ruwheidpen. Het papier houdt zich heel goed bij collage.
+ Binding: Stevig en strak, het boek kan wel goed openliggen.
+ Extra’s: Geen.

---

Seawhite of Brighton

+ goede prijs-kwaliteit verhouding / – alleen zwarte kaft

Nog een van mijn favorieten! Ik heb gewoon iets met dit Britse merk. Op het eerste oog eenvoudig, niet te vergelijken met de luxe uitstraling van Moleskine en de kwaliteit van Hahnemuhle. En toch; voor het geld is het papier meer dan prima. Voor de kleine beurs misschien wel de best keuze.

Seawhite ringband 160 grams ★

Dit boekje stond niet bovenaan mijn favorieten lijst, maar ik begin hem steeds meer te waarderen. Het ogenschijnlijk eenvoudige, niet echt dikke, papier blijkt goed samen te gaan met mixed media en acrylverf. Dit is echt mijn experimenteer boekje geworden.

> Hier geef ik je een kijkje in dit schetsboek

+ Formaten: Vanaf A6, ook vierkant
+ Kaft (van deze ringband): Niet zo heel goed van kwaliteit en de kaft beschadigd snel.
+ Papier: 160 grams wit tekenpapier, het voelt iets ruw aan zonder dat het een uitgesproken structuur heeft.
+ Geschikt voor: potlood, fineliner, stift, vulpen, acrylverf, pastelkrijt, oliepastels.
+ Enigszins geschikt voor: aquarelverf.
+ Binding: ringband.
+ Extra’s: Geen.

Te koop bij: Van Beek

Seawhite Chunky 140 grams ★

Toen ik deze kocht dacht ik dat het papier hetzelfde was als die van de ringband, maar deze is 140 grams in plaats van 160 grams en ik vind dit papier een stuk minder fijn. Het gevoel van het papier is goedkoper en met aquarelverf merk ik wel verschil; het droogt wat minder fijn op vind ik. Verder een heel fijn schetsboek; lekker stevig en robuust met heel veel papier.

> Inkijkje en uitgebreide review van dit schetsboek

+ Formaten: vierkant small, medium en large
+ Kaft: Tot nu toe prima; stevig.
+ Papier: 140 grams wit tekenpapier.
+ Geschikt voor: potlood, fineliner, stift, vulpen, pastelkrijt, oliepastels.
+ Enigszins geschikt voor: aquarelverf.
+ Binding: genaaid gebonden, zeer stevig en het boekje kan goed openliggen.
+ Extra’s: Extra dik, dus extra veel papier (daardoor ook wat zwaarder).

Te koop bij: Van Beek

---

Stillman & Birn

+ goed papier / – nog niet kunnen ontdekken

Als je ruime keuze in goed papier zegt, zeg je Stillman & Birn. Wat zij heel slim doen is een serie van schetsboeken bieden in zeven papiersoorten; elk met een eigen toepassing, dun of dik, wit of crème kleurig. Hier vind je het overzicht van papiersoorten. Qua papier vind ik dit misschien wel de beste schetsboeken so far. Waarom dan toch niet favoriet? Lastig uit te leggen… Ik moet een ‘gevoel’ hebben bij een schetsboek en dat heb ik nog niet bij Stillman & Birn. Maar, ik wil de Alpha nog proberen en in de Beta ben ik nog van alles aan het ontdekken, dus wie weet groeit dit merk nog op me.

Stillman & Birn Beta

Wat mij betreft is dit qua papier een van de beste merken schetsboeken. De kwaliteit van het papier is echt top. Enige nadeel vind ik de binding; de boekjes met zachte kaft kunnen helemaal open liggen, maar hebben geen elastiekje. De boekjes met harde kaft kunnen niet helemaal plat openliggen (kan misschien wel, maar dat durfde ik in de winkel niet te proberen).

+ Formaten: A6 liggend en A5 staand
+ Kaft: Prima kwaliteit voor zover ik tot nu toe kan beoordelen.
+ Binding: De zachte kaft is stevig gebonden, pagina’s raken niet los. Ook verkrijgbaar met ringband.
+ Extra’s: Geen (helaas dus geen elastiek of leeslint).
+ Papier: Zeer hoge kwaliteit, echt heel dik en mooi wit met een klein structuurtje. Dit papier kan heel veel hebben, dus je kunt laag op laag schilderen en behoorlijk nat werken.
+ Geschikt voor: Alles! Potlood, fineliner, inkt, aquarelverf, acrylverf, olieverf, pastelkrijt, oliepastel.

Te koop bij: Van Beek

Stillman & Birn Epsilon

Ik viel voor deze variant vanwege het leuke formaat. Het papier is echt heel goed, alleen jammer dat er geen elastiekje om het boekje zit.

+ Formaten: A6 liggend en A5 staand.
+ Kaft: Prima kwaliteit voor zover ik tot nu toe kan beoordelen.
+ Binding: De zachte kaft is stevig gebonden, pagina’s raken niet los. Ook verkrijgbaar met ringband.
+ Extra’s: Geen (helaas dus geen elastiek of leeslint).
+ Papier: Zeer hoge kwaliteit, niet heel dik en heel glad.
+ Geschikt voor: potlood, fineliner, vulpen, stiften (zelfs Copics drukken in verhouding minder door dan andere merken schetsboeken!) inkt, een beetje aquarelverf.

Te koop bij: Van Beek

---

Lees meer schetsboekentips:

+ Review en filmpje: Seawhite chunky
+ Review en filmpje: Seawhite ringband
+ Maak je eigen harmonica schetsboek
+ Mijn struinuitrusting
+ Mijn favoriete teken-en schildermaterialen
+ Bekijk de gratis kunstlessen op Struinkunst