Ben je ook op zoek naar milieuvriendelijke alternatieven voor acrylverf? Hieronder vind je een aantal natuurlijke alternatieven, zoals aquarelverf, inkt, gouache en natuurlijke verf van planten. Wil je toch graag met acrylverf blijven schilderen? Dat kan prima als je bewust omgaat met acrylverf en de verf zo min mogelijk door de gootsteen spoelt.
Disclaimer: dit artikel gaat in op het gebruik van verf en houdt geen rekening met dingen als het winnen van grondstoffen, het productieproces en transport. Bovendien zijn er misschien wel tien andere dingen die je nog beter kunt doen (of laten) voor het milieu, dus ik wil er ook niet te krampachtig over doen. Bewustwording is denk ik het belangrijkste; weet gewoon dat acrylverf (en veel andere kunstenaarsmaterialen) niet zo best zijn voor het milieu. Zo kun je daar rekening mee houden, vooral bij het schoonmaken van je materialen.
Het verschil tussen verfsoorten: acrylverf, aquarelverf en inkt
Allereerst het verschil tussen acrylverf, aquarelverf en inkt. Inkt en aquarelverf zijn vloeibaar en vooral geschikt voor papier. Acrylverf is dikker en hecht op verschillende ondergronden, zoals papier, canvas, hout en steen. Dit komt doordat er bindmiddel wordt toegevoegd om de verf meer body te geven. Het bindmiddel van acrylverf is acrylpolymeer – een soort kunststof/plastic (vandaar dat je dit liever niet door de gootsteen spoelt). Het bindmiddel van aquarelverf is Arabische gom. Inkt heeft helemaal geen bindmiddel en bestaat uit alleen pigment en water.
Waarom is acrylverf schadelijk?
Acrylverf is feitelijk plastic. Na drogen is het niet meer afbreekbaar en zo draag je ongewenst bij aan al die schadelijke stoffen in het milieu. Veel van de kleurpigmenten, zoals cadmium, zijn ook niet zo goed voor het milieu en je gezondheid. Nu zijn waterzuiveringsinstallaties wel ingericht op het wegfilteren van hobbymatig gebruik van acrylverf, maar… wat er niet in gaat, hoef je er ook niet uit te halen.
Deze alternatieven voor acrylverf zijn milieuvriendelijker en gezonder
Inkt
In inkt zit geen bindmiddel, alleen pigment en water. Het ligt dus aan het pigment of het mogelijk schadelijk is. Als je een vulpen gebruikt, gaat er helemaal geen inkt verloren of in de gootsteen. Als je een kroontjespen gebruikt, hoef je de pen alleen maar schoon te maken met een (vochtig) doekje. Beide manieren zijn dus milieuvriendelijker dan acrylverf.
Aquarelverf
Aquarelverf wordt gemaakt van pigmenten en Arabische gom als bindmiddel. De verf is oplosbaar in water en geeft een transparante en licht effect. Aquarelverf is vanwege de samenstelling minder bezwaarlijk dan acrylverf, maar let wel op de pigmenten! Ook aquarelverf kan mogelijk schadelijke stoffen bevatten, zoals cadmium. Wil je zeker weten dat er alleen goede pigmenten in de verf zitten? Maak dan zelf aquarelverf. Hier lees je hoe je aquarel maakt.
Gouache
Gouache lijkt op aquarel, maar de verf is dekkend door de toevoeging van middelen als champagnekrijt. Net als bij aquarelverf kan het zowel veilige als schadelijke pigmenten bevatten.
Bister
Bister is een natuurlijk pigment, gemaakt van bijvoorbeeld roet of teer. Deze inkt heeft mooie aardse tinten in bruin, geel, rood en zelfs groen. Hier vind je voorbeelden van bister.
Caseïneverf
Caseïneverf bestaat uit pigmenten opgelost in eiwit uit melk, bijvoorbeeld kwark met water. In de foto bovenaan dit artikel en hieronder zie je voorbeelden van caseïneverf met kerrie, gewoon uit je keukenkastje, en yoghurt (en Arabische gom).

Kleurpotlood, houtskool, pastelkrijt en oliepastel
Gebruik als alternatief voor acrylverf tekenmaterialen die je niet hoeft te spoelen onder de kraan, want ook met kleurpotlood, krijt en oliepastel kun je schilderachtige effecten bereiken. Er zijn zelfs mediums waarmee je canvas schildersdoek geschikt kunt maken voor kleurpotlood, houtskool of pastelkrijt. Let er wel op dat deze mediums weer niet heel milieuvriendelijk zijn, dus gebruik deze schoonmaakmethode voor het schoonmaken van je materialen. Met oliepastel kun je zowel op papier als op doek werken.
Digitaal schilderen
Frans gaf de tip om digitaal te schilderen. Dan heb je helemaal geen verf meer nodig. Dat scheelt materiaal én ruimte.
Natuurinkt en natuurlijke verf maken
Nog groener is het om zelf natuurinkt of natuurlijke verf te maken. Je weet dan precies wat er in de verf gaat. In dit artikel lees je hoe je zelf natuurinkt van planten maakt, inclusief handige adressen voor recepten en pigmenten. Je kunt ook pigmenten als bietensap, spinazie, kurkuma en houtskool gebruiken. Deze meng je met een bindmiddel, zoals eiwit, honing of Arabische gom voor aquarelverf.
Natuurlijke acrylverf, gouache, aquarelverf en olieverf
Er bestaat inmiddels natuurlijk acrylverf – van Natural Earth Paint – gemaakt van plantaardig acrylmedium en goede pigmenten. Dit is natuurlijk nog steeds een soort plastic, maar stukken beter dan traditionele acrylverf. Met de pigmenten van Natural Earth Paint kun je ook olieverf, aquarelverf en gouache maken. Benieuwd? Lees hier de review van Natural Earth Paint.

Voordelen van natuurlijke verf
- Het is beter voor het milieu en jouw gezondheid, want er zitten geen schadelijke chemicaliën in.
- Je krijgt vaak verrassende kleuren die zachter en aardser zijn.
- Vooral met zelfgemaakte verf, krijg je bijzondere effecten die telkens net even anders zijn.
- Het is geschikt voor mensen met een allergie voor chemische stoffen.
Nadelen van natuurlijke verf
- Kleuren van zelfgemaakte verf, zoals ei tempera, caseïneverf en natuurlijke pigmenten kunnen vervagen. Tip: bewaar je werk uit direct zonlicht of lijst het in achter uv-werend glas.
- De verf is beperkt houdbaar.
- Het is minder voorspelbaar dan synthetische verf.
- Zelf verf maken kost tijd en het duurt soms even voor je de techniek onder de knie hebt.
Geef ook je tips en ontdekkingen door
Heb jij ook een tip voor natuurlijke verf of een groen alternatief die hierbij moet staan? Of ben je aan de slag gegaan met het zelf maken van verf? Laat het weten in een reactie hieronder.
Ik schilder digitaal, met het programma Painter. Het is even wennen maar het gaat prima.
Mijn schilderijen zijn bestanden op mijn harde schijf en mijn werk verkoop ik of geef ik weg, meestal als bestand, zodat het geprint kan worden op het formaat en materiaal dat de nieuwe eigenaar met mij afspreekt.
Het scheelt super veel onnodig materiaalgebruik en milieuvervuiling en ook opslag. Het voordeel is dat ik naderhand kan corrigeren en herprinten. Het nadeel is dat je moet nadenken en niet door je palet en tubes geinspireerd wordt.
Wat een goede tip! Het is zo lang geleden dat ik digitaal heb geschilderd dat ik er niet eens aan dacht. Het is waar dat het iets anders werkt qua inspiratie, maar ik vind er ook veel voordelen aan zitten. Je kunt met veel programma’s heel natuurgetrouw werken en je hebt dan de beschikking over ‘alle materialen en kleuren van de wereld’.
Ik ben weg van je serie ‘Vibrant’. Het voelt helemaal niet digitaal en bevat zoveel emotie (iets dat ik weleens mis in digitaal werk). Painter ken ik alleen in een hele oude versie. Ik ben vooral bekend met Photoshop en Fresco. Je hebt me geïnspireerd! Misschien pak ik weer eens een digitaal penseel op 🙂
Bij de Werkplaats voor kunst en ambacht kun je boeken bestellen waarin recepten staan om zelf verf te maken van planten en pigmenten. Je kunt er ook kant-en-klare inkt en pigmentverf bestellen.
Wat een leuke tip, Anja! Dankjewel voor het delen van je website. Ik neem jouw tip en de link op in het artikel. Creatieve groet, Lisette
Als ik met acrylverf schilder dek ik na afloop mijn scheurpalet af met een stuk plastic ( oud boterhamzakje), je kunt de verf daarna nog een tijd gebruiken.
Goede tip Corien. Ik ken wel paletten met deksel, maar had dit nog niet bedacht. Slim, helemaal als het ook nog een hergebruikt boterhamzakje is. Ik neem jouw tip op in het artikel. Creatieve groet, Lisette
leuk om ,de positieve reacties en acties om natuurvriendelijk creatief te zijn , te lezen.
ik zit na 40 jaar beetje creatief te zijn met Opruimprobleem! Hoe kan ik milieuvriendelijk mijn doeken opriimen?
Wie heeft hiervoor een goede hint?
Geniet vsnnje creativiteit, Hannekr
Hoi Hanneke, leuk om te horen!
En een herkenbaar probleem, ik heb ook nog zo’n stapel doeken staan. Ik zal daar eens een artikel aan wijden. Een paar korte tips die ik zo kan bedenken zijn:
– Geef ze weg aan andere kunstenaars. Meestal kun je prima over gebruikte doeken heen schilderen (eventueel eerst een laag gesso aanbrengen als tussenlaag).
– Haal het canvas eraf en span iets anders op de frames, zoals een foto op canvas, mooie stof of een textielkunstwerk.
– Zonder canvas zijn doeken zonder dwarslat ook bruikbaar als zeefdrukraam of weefgetouw.
– Nog een stap verder is om ook de frames te recyclen door er iets anders van te timmeren.
– Van de oude canvas kun je misschien nog andere creatieve dingen maken.
Ik ben heel benieuwd wat je met jouw oude doeken gaat doen 🙂
Creatieve groet, Lisette