Doggerland – ook wel het Atlantis van de Noordzee genoemd – is een uitgestrekt gebied dat duizenden jaren geleden land was in plaats van zee. Er leefden mammoeten, Neanderthalers en later de eerste moderne mensen. Dit voor velen onbekende gebied ligt recht voor onze eigen Hollandse kust, op de bodem van de Noordzee. Tot op de dag van vandaag vinden (amateur) archeologen aangespoelde overblijfselen van Doggerland op onze stranden en vinden vissers oude botten in hun netten.
Deze fascinerende archeologische vindplaats was aanleiding voor een serie art journal kunstwerken met gedichten. In dit artikel neem ik je mee in mijn creatieve proces en onderaan vind je reviews van de boeken Doggerland en Lied van de tijd.
Gewervelde muren van klei, glanzend zwart in het laaglandschap. De botten donzig door een eeuwenoude zee van wijsheid. Ik recht mijn schouders. Noem mijn naam, uil. Noem mij mijn naam. Want dit is waar het landschap ons ontmoet.
Ontstaan van een project
In de 19e eeuw ontdekte wetenschappers dat de Noordzee ooit droog had gelegen. De naam Doggerland had ik wel vaker voorbij horen komen. Pas toen ik het boek Orakel* van Thomas Olde Heuvelt las (waarin het verdwenen land een rol speelt), werd mijn fascinatie weer aangewakkerd. En wat wil het toeval? In Rijksmuseum van Oudheden is een tentoonstelling over Doggerland te zien. Ik bestelde meteen twee boeken over Doggerland en inmiddels is het een groot creatief project aan het worden – vol onderzoek, tekeningen, projectschetsboeken en zelfs poëzie.
Gegrepen door het Doggerland-virus struin ik nu met andere ogen over het strand. Zo vond ik dus dit stukje bot
Fossielen zoeken
Mijn moeder vond het geweldig, want – zo vertelde ze – ik zocht als kind al naar fossielen. In Denemarken vonden we ze ooit in leistenen. Ik heb die nog een hele poos bewaard, vertelde ze. Nu baal ik ervan dat ik ze ooit heb weggedaan.
Doggerland en Lied van de tijd
Ik las het boek Doggerland, verdwenen wereld in de Noordzee. Dit informatieve boek hoort bij de tentoonstelling en is een echte must read als je meer over Doggerland wilt weten. Tegelijk las ik het boek Lied van de tijd van Julia Blackburn, een meer filosofische benadering van de zoektocht van de schrijfster naar de verhalen van Doggerland.
Het was bijzonder om twee boeken tegelijk te lezen. Waar ik de ene dag in Doggerland de feiten las, begeleid door foto’s van vondsten en kaarten van het toenmalige landschap, las ik de volgende dag in Lied van de tijd hetzelfde, maar dan verhalend en poëtisch.
Eerst het boek, dan de tentoonstelling
Normaal bezoek ik een tentoonstelling zonder me vooraf in te lezen. Je bezoekt een tentoonstelling tenslotte om meer te weten te komen over een onderwerp. Omdat de musea nog dicht waren vanwege corona, kocht ik dit keer vooraf het boek van de tentoonstelling. Een heel toffe ervaring! Normaal ben ik in een museum veel aan het lezen. Omdat ik het lezen al had gedaan, kon ik tijdens mijn bezoek vooral kijken, genieten en verwonderen. Eerst het boek, dan de tentoonstelling ga ik dus vaker doen!
Schetsen tijdens het lezen
Tijdens het lezen van de boeken maakte ik veel aantekeningen en schetsen. Op die manier gaan de thema’s en de beelden in mijn hoofd steeds meer leven en worden ze, deels onbewust, onderdeel van mijn art journals en kunst.
Noem mijn naam, uil
Ik startte in dezelfde periode ook dit schetsboek met de gevonden uil. Toen Doggerland een rol ging spelen, zocht ik naar een link tussen uilen en Doggerland. In Lied van de tijd las ik dat 2.000.000 jaar geleden de Oehoe en de sneeuwuil opdoken (ja, zo oud zijn die vogels dus!)
Met gevonden woorden uit het boek Lied van de tijd, maakte ik het gedicht bovenaan dit artikel, waarin ik in tekst en beeld de uil en het landschap combineerde. Ik gebruikte voor de tekening gemengde technieken en, toepasselijk, schelpenzand.
Verhalen van de aarde
Doggerland sluit mooi aan op mijn laatste serie Earth stories. Die ‘verhalen van de aarde’ zijn eigenlijk het overkoepelende thema van al mijn tekeningen en schilderijen. Net als bij Eens ging de zee hier tekeer krijgen de vormen en thema’s een vaste plek in mijn kunst, alleen op een veel subtieler niveau. Bij ‘Eens ging de zee hier tekeer’ schilderde ik herkenbare elementen als basaltblokken, schepen en weerspiegelingen in het zeewater. Bij Doggerland zit het veel meer in de sfeer, de gelaagdheid, de mix van materialen en het gebruik van zand, garen en (boek)teksten.
En ik vlucht De op het strand geworpen vuurstenen vormen een eeuwenoude rivierbedding. Ik staar in de verte. Een figuratieve ruimte door draaiing gevormd doorsnijdt de zee. De voetafdrukken van een voorbijganger haasten zich door de branding. Het lijnenspel ontmoet mijn oog. En ik weet dat de verhalen zich verzamelen. Maar de verteller in mij, wil niet meer vluchten. En kijkt.
Enkele werken uit de serie Earth stories zijn te koop in de webwinkel. En wil je zelf ook op zo’n thematische manier werken (en ik raad het iedereen aan) lees dan eens de volgende artikelen:
+ Zo haal je inspiratie uit een boek
+ Vind je eigen stijl
+ Review ‘Vind je stem’
Review Doggerland, verdwenen wereld in de Noordzee
Doggerland, verdwenen wereld in de Noordzee is een must read als je meer over Doggerland wilt weten. Het boek staat vol afbeeldingen van de objecten die in de expositie te zien waren; pijlpunten, mammoetkiezen, een schedelfragment van Krijn – de oudste Nederlandse Neanderthaler – en zelfs versierde rituele kunstvoorwerpen.
Sommige tentoonstellingsboeken bevatten alleen foto’s met de onderschriften. Dit boek is veel meer! Het neemt je mee door de tijd en laat je aan de hand van uitgebreide achtergrondinformatie, kaarten, foto’s en verhalen zien hoe ons landschap veranderde. Achterin het boek lees je de verhalen van de mensen die de voorwerpen op onze stranden vonden. In het laatste hoofdstuk trekt het boek een lijn naar het heden en zelfs de toekomst en ons eigen veranderende klimaat. Het laat zien wat Doggerland ons kan leren over de veerkracht van de mens in een veranderende omgeving.
Doggerland, verdwenen wereld in de Noordzee is te koop bij Libris* of bij Bol.com*.
InkijkenReview Lied van de tijd
Julia Blackburn laat in Lied van de tijd de vissers, die botten opvissen uit zee, aan het woord en ze bezoekt wetenschappers die meer vertellen over het verdwenen land. De omschrijving van een excursie in Schotland maakte veel indruk op me; dat landschap komt dicht in de buurt van hoe Doggerland eruit heeft gezien. De feiten van Doggerland zijn verweven met Julia’s persoonlijke verhaal. Hiermee staat ze stil bij thema’s als mens zijn, verlies en een veranderend landschap. Daar doorheen is ‘Lied van de tijd’ verweven. Een chronologische beschrijving van onze geschiedenis in dichtvorm, vergezeld van tekeningen van kunstenaar Enrique Brinkmann. De combinatie van feiten, verhalen en overpeinzingen zijn prachtig en werpen een heel andere kijk op dit fascinerende stukje geschiedenis.
Lied van de tijd – op zoek naar Doggerland van Julia Blackburn is te koop bij Libris* of bij Bol.com*.
Lees een fragment
Hoi Lisette, ik ga nu de tentoonstelling zeker bekijken. En wat ben jij een bron van inspiratie.
Wat een super compliment, Marisca! Dankjewel #bloos Ik ben heel benieuwd hoe je de tentoonstelling vindt en wat jij er op creatief vlak uithaalt. Laat je het een keertje weten/zien hier? 🙂