Project Doggerland – struinen door het verleden

Doggerland – ook wel het Atlantis van de Noordzee genoemd – is een uitgestrekt gebied dat duizenden jaren geleden land was in plaats van zee. Er leefden mammoeten, Neanderthalers en later de eerste moderne mensen. En het ligt recht voor onze eigen Hollandse kust, op de bodem van de Noordzee. Tot op de dag van vandaag vinden (amateur) archeologen aangespoelde overblijfselen van Doggerland op onze stranden en vinden vissers oude botten in hun netten. Het was aanleiding voor een serie art journal kunstwerken met gedichten. In dit artikel neem ik je mee in mijn proces en onderaan vind je reviews van de boeken Doggerland en Lied van de tijd.

Ontstaan van een project

In de 19e eeuw ontdekte wetenschappers dat de Noordzee ooit droog had gelegen. De naam Doggerland had ik wel vaker voorbij horen komen. Pas toen ik het boek Orakel* van Thomas Olde Heuvelt las (waarin het verdwenen land een rol speelt), werd mijn fascinatie weer aangewakkerd. En wat wil het toeval? In Rijksmuseum van Oudheden is een tentoonstelling over Doggerland te zien. Ik bestelde meteen twee boeken over Doggerland en inmiddels is het een groot creatief project aan het worden – vol onderzoek, tekeningen, projectschetsboeken en zelfs poëzie.

Fossielen zoeken

Mijn moeder vond het geweldig, want – zo vertelde ze – ik zocht als kind al naar fossielen. In Denemarken vonden we ze ooit in leistenen. Ik heb die nog een hele poos bewaard, vertelde ze. Nu baal ik ervan dat ik ze ooit heb weggedaan.

Doggerland en Het lied van de tijd

Ik las het boek Doggerland, verdwenen wereld in de Noordzee. Dit informatieve boek hoort bij de tentoonstelling en is een echte must read als je meer over Doggerland wilt weten. Tegelijk las ik het boek Lied van de tijd van Julia Blackburn, een meer filosofische benadering van de zoektocht van de schrijfster naar de verhalen van Doggerland.

Het was bijzonder om twee boeken tegelijk te lezen. Waar ik de ene dag de feiten las, begeleid door foto’s van vondsten en kaarten van het toenmalige landschap, las ik de volgende dag hetzelfde, maar dan verhalend en poëtisch.

Eerst het boek, dan de tentoonstelling

Normaal bezoek ik een tentoonstelling zonder me eerst in te lezen. Je bezoekt een tentoonstelling tenslotte om meer te weten te komen over een onderwerp. Omdat de musea nog dicht waren vanwege corona, kocht ik dit keer vooraf het boek van de tentoonstelling. Een heel toffe ervaring die voor herhaling vatbaar is! Normaal ben ik in een museum veel aan het lezen. Omdat ik het lezen al had gedaan, kon ik tijdens mijn bezoek vooral kijken, genieten en verwonderen.

Schetsen tijdens het lezen

Tijdens het lezen maakte ik aantekeningen en schetsen. Op die manier gaan de thema’s en de beelden in mijn hoofd steeds meer leven en worden ze, deels onbewust, onderdeel van mijn art journals en kunst.

Gegrepen door het Doggerland-virus struin ik nu met andere ogen over het strand. Zo vond ik dus dit stukje bot

Noem mijn naam, uil

Ik startte dit schetsboek met de uil. Toen Doggerland een rol ging spelen, zocht ik naar een link tussen uilen en Doggerland. In Lied van de tijd las ik dat 2.000.000 jaar geleden de Oehoe en de sneeuwuil opdoken (ja, zo oud zijn die vogels dus!).

Met gevonden woorden uit het boek Lied van de tijd, maakte ik onderstaand gedicht, waarin ik in tekst en beeld de uil en het landschap combineerde. Ik gebruikte voor de tekening gemengde technieken en, toepasselijk, schelpenzand.

Verhalen van de aarde

Doggerland sluit mooi aan op mijn laatste serie Earth stories. Die ‘verhalen van de aarde’ zijn eigenlijk het overkoepelende thema van al mijn tekeningen en schilderijen. Net als bij ‘Eens ging de zee hier tekeer‘ krijgen de vormen en thema’s een vaste plek in mijn kunst, alleen op een veel subtieler niveau. Bij ‘Eens ging de zee hier tekeer’ schilderde ik herkenbare elementen als basaltblokken, schepen en weerspiegelingen in het zeewater. Bij Doggerland zit het veel meer in de sfeer, de gelaagdheid, de mix van materialen en het gebruik van zand, garen en (boek)teksten.

Enkele werken uit de serie Earth stories zijn te koop in de webwinkel. En wil je zelf ook op zo’n thematische manier werken (en ik raad het iedereen aan) lees dan eens de volgende artikelen:

+ Zo haal je inspiratie uit een boek
+ Vind je eigen stijl
+ Review ‘Vind je stem’

Review Doggerland, verdwenen wereld in de Noordzee

Doggerland, verdwenen wereld in de Noordzee is een must read als je meer over Doggerland wilt weten. Het boek staat vol afbeeldingen van de objecten die in de expositie te zien waren; pijlpunten, mammoetkiezen, een schedelfragment van Krijn – de oudste Nederlandse Neanderthaler – en zelfs versierde rituele kunstvoorwerpen.

Sommige tentoonstellingsboeken bevatten alleen foto’s met de onderschriften. Dit boek is veel meer! Het neemt je mee door de tijd en laat je aan de hand van uitgebreide achtergrondinformatie, kaarten, foto’s en verhalen zien hoe ons landschap veranderde. Achterin het boek lees je de verhalen van de mensen die de voorwerpen op onze stranden vonden. In het laatste hoofdstuk trekt het boek een lijn naar ons eigen veranderende klimaat. Het laat zien wat Doggerland ons kan leren over de veerkracht van de mens in een veranderende omgeving.

Review Lied van de tijd

Julia Blackburn laat in Lied van de tijd de vissers, die botten opvissen uit zee, aan het woord en ze bezoekt wetenschappers die meer vertellen over het verdwenen land. De omschrijving van een excursie in Schotland maakte veel indruk op me; dat landschap komt dicht in de buurt van hoe Doggerland eruit heeft gezien. De feiten van Doggerland zijn verweven met Julia’s persoonlijke verhaal. Hiermee staat ze stil bij vragen als ‘mens zijn’, ‘verlies’ en ‘een veranderend landschap’. Daar doorheen is ‘Het lied van de tijd’ verweven. Een chronologische beschrijving van onze geschiedenis in dichtvorm, vergezeld van tekeningen van kunstenaar Enrique Brinkmann. De combinatie van feiten, verhalen en overpeinzingen zijn prachtig en werpen een heel andere kijk op dit fascinerende stukje geschiedenis.